Twee wetenschappelijke nieuwtjes over muziek trokken deze week mijn aandacht. Nu heb ik een ambivalente houding ten aanzien van de muziekwetenschap: aan de ene kant wil ik steeds meer weten en aan de andere kant ben ik bang dat meer kennis juist afbreuk zal doen aan het wonder van de muziek. Een dilemma dat zich, net als de meeste andere dilemma’s in mijn leven trouwens, keer op keer zonder wezenlijke verandering voordoet.

Hoe dan ook, bij het zien van de kop ‘Onverstaanbare slaapliedjes zijn ook slaapverwekkend’ in populairwetenschappelijk magazine KIJK – ja, het bestaat nog – was mijn nieuwsgierigheid weer gewekt. De heersende opvatting over slaapliedjes is dat baby’s er rustig van worden omdat ze de bekende stem van hun vader of moeder horen. Onderzoekers van het Music Lab van de Harvard Universiteit hebben echter gevonden dat baby’s ook kalmer worden van opnames van slaapliedjes die door onbekenden worden gezongen. Met andere woorden, de liedjes zélf hebben slaapverwekkende eigenschappen. Jammer voor het zelfbeeld van ouders, fijn voor de status van muziek.

En er komt nog iets bij: het onderzoek, dat gebruikmaakte van wiegeliedjes uit verschillende culturen, liet zien dat het niet uitmaakte in welke taal een liedje werd gezongen, en ook niet of de baby’s het liedje al kenden. In alle gevallen deed het zijn slaapverwekkende werk. Het zijn kennelijk universele muzikale eigenschappen die slaapliedjes hun kalmerende effect geven. Volgens de onderzoekers is dit een aanwijzing dat onze reactie op een melodie niet aangeleerd is maar tijdens onze evolutie is ontstaan. Zo diep zit muziek dus in onze biologie verankerd.

Het tweede bericht ging over sleep inertia, het bekende verschijnsel dat je na het opstaan soms heel suf bent. Wetenschappers van de RMIT University in Australië zochten uit of die ochtendsufheid werd beïnvloed door het geluid van de wekker, en dan met name of gewekt worden door muziek beter werkt dan wakker worden van een doordringende piep. Het antwoord was – niet verwonderlijk, zou ik op basis van eigen ervaringen zeggen – een duidelijk ja. Melodie wint het van geen melodie.

Ik vroeg me wel af of het dan niets uitmaakt welke wekkermuziek er klinkt: moet het iets zijn als Fragile van Sting of kan het ook wat heftiger zijn, bijvoorbeeld Deutschland van Rammstein? Of hebben mensen hun lievelingsmuziek nodig om optimaal alert op te staan? Dat zijn dingen die zeker nog uitgezocht moeten worden, lijkt me, voordat mensen van overheidswege worden opgeroepen hun piepwekkers te vervangen.

Het geruststellende van deze wetenschappelijke antwoorden is voor mij dat ze steeds nieuwe vragen oproepen. Het mysterie wordt nooit helemaal opgelost. In dit geval heeft het ene nieuwe inzicht bijvoorbeeld alleen te maken met de aanloop naar de nachtrust en het andere alleen met het verlaten ervan. Daartussen ligt nog een immens terrein braak: de slaap zelf, inclusief onze dromen. Hoe worden die beïnvloed door de muziek waar we daarvoor naar hebben geluisterd, of door de muziek die tijdens de slaap onze oren bereikt? Dat lijken me onderwerpen waar je veilig heel lang onderzoek naar kunt doen voordat je een definitief antwoord denkt te hebben gevonden.