Month: juli 2015

Haalt kennis de magie uit de muziek? (Part 2)

chill outHet blogbericht op Goeie Nummers van vorige week ging over de vraag of we minder van muziek kunnen genieten als we er veel vanaf weten. En over wat die terugkerende, o zo gewoon lijkende vraag zegt over de plaats die muziek in ons leven inneemt.

Laat je niet bang maken door angstOp de een of andere manier heb ik het gevoel dat die vraag wordt gesteld omdat we bang zijn voor (te veel) kennis over muziek. Bang, ja. Het terugkerende karakter doet immers sterk denken aan een bezwering. Elke interviewer herhaalt de vraag, als een ritueel, de geïnterviewde geeft hetzelfde voorspelbare antwoord, dat uiteindelijk toch niet helemaal overtuigt. Waarna het spel opnieuw moet worden opgevoerd.

boom kennis goed en kwaadAls dat waar is, waar zijn we dan precies bang voor? Zien we het opdoen van muziekkennis misschien als het eten van een verboden vrucht, waardoor de muzikale genade voorgoed buiten ons bereik komt? Klinkt op het eerste gezicht misschien wat vergezocht, maar toch niet ongeloofwaardig. Want het begrijpen (ratio) kan vervoering en ontroering (emotie) gemakkelijk in de weg zitten. Terwijl dat is juist wat we zoeken in muziek: emoties. Emoties die ons wegvoeren van de vergankelijke plek waar we zijn, weg van zorgen of moeilijke gedachten. Emoties ook die maken dat de wereld nooit meer hetzelfde is als daarvoor.

hoes Let's Change The World With MusicOf dit de definitieve verklaring is voor de terugkerende vraag naar de schadelijke invloed van muziekkennis, weet ik niet. Maar een aanwijzing daarvoor kunnen we wel vinden in de popmuziek zelf. Bijvoorbeeld bij de Britse band Prefab Sprout en hun bijzondere album ‘Let’s Change The World With Music’ (2009). Singer-songwriter Paddy McAloon wijdt deze plaat geheel aan de ‘transformerende’ kracht van muziek, met als mooiste voorbeeld I Love Music. Laat je bezweren, zou ik zeggen.

Kippenvel – ‘I Don’t Believe’ van Paul Simon

hoes Surprise van Paul SimonIn 2006 maakte Paul Simon samen met geluidstovenaar Brian Eno het album Surprise, waarop folk en elektronica een verrassend verbond aangaan. De plaat bevat zo’n nummer waarvan je nauwelijks begrijpt hoe het er kan zijn: I Don’t Believe. Twee contrasterende muzikale thema’s – het ene quasi-lieflijk, het andere ronduit verontrustend – wisselen elkaar onnavolgbaar af. En in de tekst neemt Simon ons mee op een emotionele achtbaanrit, met beklemmende scènes en wrange humor.

Hans en GrietjeHet nummer begint sprookjesachtig en hoopvol: ‘acts of kindness … lead us past dangers’. Maar bijna meteen meldt de zanger dat hij daar niet in gelooft. Net als de broodkruimels van Hans en Grietje bieden die daden van medemenselijkheid uiteindelijk geen bescherming. Wat stellen die immers voor, tegenover de oerkrachten die ons universum beheersen?

Paul Simon geel shirtWe weten dat Paul Simon (New Jersey, 1941) graag existentiële vragen in zijn popsongs stopt, maar dit is wel erg ingewikkeld. Gelukkig geeft hij dan de aanleiding prijs: ‘I got a call from my broker / The broker informed me I’m broke / I was dealing my last hand of poker / My cards were useless as smoke.’ De zanger blijkt volkomen blut te zijn. En terwijl zijn geliefde en zijn kinderen van een prachtige zomeravond genieten, zich niet bewust van het onheil, voelt hij zich verraden en verloren.

In het volgende couplet herpakt hij zich enigszins: het kan toch niet dat een mensenleven niets voorstelt? Een hart zo gevuld met liefde en schoonheid kan toch niet zomaar verdwijnen, alsof er nooit iets is geweest? Twijfel is op dat moment voor hem nog de beste remedie: ‘Maybe’s the exit that I’m looking for’.

Dan een nieuwe wending: de effectenmakelaar belt weer. Het was allemaal loos alarm, het geld is er nog. ‘He hopes that my faith isn’t shaken’. Een prachtig alledaags zinnetje – de man moest eens weten.

kudde schapenDe opluchting is natuurlijk groot. Maar belangrijker nog, de crisis lijkt de aartstwijfelaar wakker te hebben geschud: ‘I don’t believe we were born to be sheep in a flock / To pantomime prayers with the hands of a clock.’ Met andere woorden: ‘We zijn geen kudde makke schapen die zwijgend de wijzers van de klok rondduwen, wachtend op hulp van boven, maar ieder mens doet ertoe.’

Paul Simon rood shirtIn iets meer dan 4 minuten laat de singer-songwriter ons eerst voelen hoe het is om in dat duistere oord van wanhoop te verkeren, om ons dan als een tovenaar mee terug te voeren naar de uitgang. Kippenvel.

Voor wie meer wil, hier vind je mooie besprekingen door ‘Another Paul’ van vrijwel alle liedjes van Paul Simon.