Month: november 2015

5 rock & roll-remedies

De succesvolle Zwitsers-Britse filosoof Alain de Botton publiceerde in 2013 het boek Kunst als therapie en demonstreerde die medicinale werking een jaar later aan de hand van diverse schilderijen in ons eigen Rijksmuseum. Nou wil ik best even meegaan in die gedachte, maar als er één kunstvorm is met genezende krachten, dan is dat natuurlijk de popmuziek, met haar combinatie van meeslepende klanken en kernachtige poëzie die recht naar het hart gaat. Daarom hier 5 manieren waarop de rock & roll ons kan helen.

Last van verveling? Popsongs leiden je vaak fantastisch af van alle narigheid in de wereld. Het is niet voor niets dat ziekenhuizen op kinderenafdelingen tegenwoordig zelfs DJ’s inzetten – zie foto. Voor de gewone huis-, tuin- en keukenlamlendigheid werkt het natuurlijk ook prima. Hoe over-de-topper, hoe beter. Neem bijvoorbeeld Paradise by the Dashboard Light van Meatloaf. Tweemaal daags.

Moeite om op gang te komen? In zijn boek Musicophilia vertelt de onlangs overleden neuroloog Oliver Sacks prachtig hoe muziek met Parkinsonpatiënten kan doen waartoe woorden en medicijnen niet in staat zijn: hen in beweging krijgen. Deze wonderbaarlijke therapie is overigens ook breed inzetbaar bij alledaagse opstartproblemen. Begin de ochtend met een shot Gimme Shelter van Angelique Kidjo of ‘Uptown Funk’ van Mark Ronson/Bruno Mars.

Verscheurd door verdriet? Muziek kan ons beschutten als een warme deken. Soms zijn de klanken van instrumenten al voldoende, maar op andere momenten heb je de stem van een medemens nodig. En sommige stemmen in de popmuziek bezitten een troostende kwaliteit waar geen pijnstiller tegenop kan. Probeer eens James Taylor met You Can Close Your Eyes.

Gekrenkt, gefrustreerd, bezorgd? Dat is wel een van de moeilijkste. Als ‘Don’t Worry, Be Happy’ van Bobby McFerrin niet baat, heb je waarschijnlijk zwaarder geschut nodig. Dan is het tijd om de duivel recht in de ogen kijken. Volg het recept van Raymond van het Groenewoud en zing met hem: Trek het je niet aan.

Onrustig, een vage ontstemdheid? Daarvoor hebben we altijd nog Little Feat. Niet alleen funkrockt deze Southern-Rockband op onnavolgbare wijze, in 1974 maakten de mannen met dit Goeie Nummer voorgoed duidelijk hoe ver en diep de helende krachten van de rock & roll reiken.

Er kan maar één conclusie zijn: popmuziek is beter dan pillen.

Het geheim van Dylan

Popjournalist Nick Cohn noemde hem in 1969 ‘a minor talent with a major gift for self-hype,’ en collega-muzikant Joni Mitchell bekritiseerde hem twee jaar geleden onder andere om zijn gebrek aan originaliteit. Vraag echter aan popliefhebbers wie volgens hen de grootste der artiesten is, en de naam van Bob Dylan zal vaak vallen. Maar waar zit die grootsheid van Dylan dan precies in? Dat is niet zo gemakkelijk te beantwoorden.

Puur muzikaal is het werk van Robert Zimmerman (Minnesota, 1941), zoals Dylan officieel heet, immers niet hemelbestormend. Hij zet in feite alleen de rijke folk- en bluestraditie van zijn land voort, aangevuld met wat rock, jazz, gospel en country – en zijn melodieën beklijven doorgaans nauwelijks. Sommige mensen, zoals wijlen Martin Bril, rekenen Dylans stem en zijn kenmerkende frasering tot diens ultieme wapen, maar hele volksstammen moet juist niets hebben van zijn nasale, schurende stemgeluid.

Tekstueel is His Bobness natuurlijk wél groots: persoonlijk, fel, poëtisch en rauw tegelijk, zoals niemand vóór hem dat deed. Iemand met de allure ook van een ziener, wiens liedjes uit een oerbron of uit een ver verleden lijken te komen. Toch zijn er gemakkelijk tekstdichters te vinden die zich preciezer, pregnanter of inventiever uitdrukken, zoals Randy Newman of Paul Simon. En soms is Dylan, met zijn grote woorden, gewoon larmoyant.

Schuilt het geheim er misschien simpelweg in dat Dylan glorieerde in de jaren dat popmuziek nog een maatschappelijke kracht was om rekening mee te houden, toen een muziekvoorkeur meteen ook een ideologisch standpunt inhield? En dat hij, in tegenstelling tot Elvis, Hendrix en Beatles, door zijn lange carrière als enige legende is overgebleven?

Het zou kunnen, maar dan zien we toch iets over het hoofd: Dylans wederopstanding. Waar artiesten als de Stones, Stevie Wonder of Prince hun artistieke hoogtijdagen nooit meer konden doen herleven, herrees de oude meester vanaf de eeuwwisseling uit zijn as. Albums als Time Out Of Mind (met onder meer Love Sick en Make You Feel My Love) en Modern Times kunnen zich meten met zijn werk uit de jaren 60.

Vorige week donderdag zag ik de oude bard in levenden lijve in het Amsterdamse Carré, als onderdeel van zijn Neverending Tour. En toen ik hem daar in die theatrale ambiance zag optreden, dacht ik opeens iets van Dylans raadsel te doorgronden: het is niet zijn muziek, teksten of stem, noch zijn vernieuwingsdrang of lange staat van dienst – het is zijn persoonlijkheid. Op dat podium stond iemand die wel een buiging maakt naar zijn helden Woody Guthrie, Hank Williams en Robert Johnson, maar die verder alleen verantwoording aflegt aan zichzelf. Dat voel je, en dat wekt het ontzag dat alleen de grootsten deel valt.

Wanderlust en heimwee – Eilen Jewell

Ze wordt wel vergeleken met roots-artiesten als Gillian Welch, Jolie Holland en Lucinda Williams, en haar stijl wordt meestal aangeduid als country-noir, vanwege de druppels rockabilly, toefjes jazz en scheuten blues die zijn toegevoegd. Maar Eilen Jewell is wat mij betreft vooral zichzelf, een singer-songwriter die haar eigen mix heeft samengesteld uit de botsing tussen romantiek en de harde werkelijkheid.

Eilen Jewell (Idaho, 1979) was een toevallige ontdekking tijdens het South-By-South-Westfestival in Austin, Texas in 2007. Daarna zag ik de frêle Amerikaanse diverse keren in ons land optreden: een frisse, onopgesmukte verschijning, onveranderlijk gekleed in een zwart jurkje, een bescheiden ketting om de hals – quietly elegant, zoals de Britten zeggen. Na een afwezigheid van twee jaar – onder meer het gevolg van haar nieuwe ‘16-month old boss’, zo meldde ze – toonde ze onlangs tijdens het Ramblin’ Roots-festival hoe ze is gegroeid als zangeres, performer en songsmid.

Jewells liedjes zijn tijdloze verhalen over verlangen en veerkracht, waarin het taaie, ruige landschap van haar geboortestreek steeds doorschemert. Je ziet de uitgestrekte prairies voor je, de bergen in de verte, een close-up van de eenzame reizigster in een Greyhoundbus. Zelf noemt ze ‘wanderlust’ het woord dat haar levensgevoel het beste uitdrukt, maar in haar stem hoor ik naast het verlangen naar de verte op de een of andere manier ook altijd de wens om naar huis te mogen terugkeren.

Op de plaat en het podium weet Jewell zich gesteund door een strakke band – en door een fenomenale gitarist: Jerry Miller. Miller is zo’n geweldenaar die zich dienstbaar kan opstellen maar zijn karakteristieke Gretsch ook kan laten stuiteren, pirouettes maken en vuur spuwen. En van tevoren weet je nooit wat het gaat worden. Kijk en luister maar naar Mess Around.

Maar Jewells grootste kracht is haar stem. Een stem die in eerste instantie bijna té gewoon klinkt, maar zich dan bijna onopgemerkt een weg naar binnen baant. En je niet meer loslaat. De invloed van Billie Holiday, een van haar grote voorbeelden, is onmiskenbaar: de woorden lijken steeds net te laat te komen, Jewell klinkt soms zelfs enigszins ‘onder invloed’. Misschien komt daar die heimwee vandaan.

Maar wat zit ik toch allemaal te schrijven? Luister en kijk toch gewoon. Bijvoorbeeld naar het bitterzoete Where They Never Say Your Name van Letters From Sinners & Strangers (2007). Of het slepende Santa Fe van Queen of the Minor Key (2011). Of naar Worried Mind, van het recente Sundown over Ghost Town, het meest recente album van Eilen Jewell. Check her out.