Ruik ik kaneel en koffie, dan hoor ik een fractie van een seconde later Joni Mitchell zingen over ‘dreams and false alarms’. Hoor ik ‘Amelia’ van Joni’s beroemde album Hejira (1976), dan denk ik meteen aan een vriendin die ik in de loop der jaren uit het oog verloor. Geregeld ervaar ik hoe krachtig muziek en geuren allebei in een flits hele werelden kunnen terugroepen in het bewustzijn. Maar er is vast ook een verschil tussen de werking van klanken en aroma’s. Hoe zit dat eigenlijk? Ik neem mezelf maar eens als proefpersoon.

In Marcel Prousts romancyclus Op zoek naar de verloren tijd is het de geur en smaak van een madeleine, gedoopt in bloesemthee, die bij de hoofdpersoon de sluizen van de herinnering openzetten. In meer dan drieduizend bladzijden wekt de Franse schrijver (1871-1922) vervolgens een verdwenen wereld zeer gedetailleerd en zeer persoonlijk tot leven. Ik vraag me af of muziek hetzelfde vermogen heeft om zoveel gevoelens en details op te roepen.

Muziek lijkt sterker aan specifieke levensfases te plakken: bij het horen van een bepaald lied denk je vaak terug aan één bepaalde tijd. Zo ben ik bij ‘I Was Made For Loving You’ van Kiss en ook bij ‘Cheek to Cheek’ van Lowell George meteen weer 15 jaar en sta ik ongelukkig te zijn in een dampende campingdisco in het zuiden des lands. Waaruit overigens blijkt dat elk liedje, ongeacht de kwaliteit, kan dienstdoen om onbedoeld wat oude wonden open te rijten.

Wat muziek veel beter kan dan geur, is een collectief tijdsbeeld oproepen. Bij ‘Staying Alive’ wordt ik ongetwijfeld samen met heel veel generatiegenoten teruggevoerd naar klassenfeestjes met rijtjes suf dansende leeftijdsgenoten. Inclusief de bijbehorende permanentjes en soulbroeken. Instant herkenning. Ook zijn er nummers die je samen met een geliefde of in een vriendenclub intens hebt beleefd: ‘ons nummer’. Als je zo’n lied na lange tijd weer hoort, voel je die oude verbondenheid opeens weer, alsof de tijd heeft stilgestaan.

Bij geuren lijkt het allemaal veel individueler te zijn. Geuren lijken via een onzichtbare weg verbinding te maken met een oud gevoel. Een gevoel dat helemaal van jou is, dat alleen jij kent. Moeilijk in woorden te vangen, moeilijk te delen met anderen. Ik associeer die geur-herinneringen ook altijd met een weldadige eenzaamheid. De tijd staat speciaal voor mij even stil.

De wetenschap heeft vast veel interessants te melden over de zintuigen, het geheugen en dit specifieke fenomeen. Discussiestof voor later. Voorlopig eindigt de wedstrijd Herinneringen Oproepen voor mij in een remise tussen geuren en muziek. Beiden zijn supersnel en krachtig, maar geur gaat dieper, muziek is socialer. Mee eens? Herken jij je in dit verhaal? Ik ben benieuwd naar jouw beleving.