Een tijdje geleden werd mijn aandacht getrokken door een artikel met de kop ‘Met muziek tijdens operatie minder pijnstillers nodig, maar heavy metal werkt niet’. Een Rotterdamse onderzoeksgroep van Erasmus MC had bewijs gevonden voor het stress-, pijn- en angstverminderende effect van muziek op operatiepatiënten. Goed nieuws, dacht ik, niet alleen omdat dit inzicht flinke gezondheidswinst kan opleveren, maar ook omdat het weer eens de bijzondere kracht van muziek bevestigt.

Toch zit er natuurlijk ook een pijnlijke kant aan deze bevindingen. Onderzoeksleider Hans Jeekel stelt dat de heilzame effecten uitsluitend lijken op te treden bij muziek waarin voldoende harmonieën en pauzes zitten en waarvan het ritme aansluit bij het menselijk hartritme – en dat is bij heavy metal kennelijk niet het geval. Metallica en Iron Maiden leggen het af tegen The Beatles, ABBA en Chopin.

Dit nieuws komt bovenop de al langer bestaande imagoproblemen van de metaalsector. Het brede publiek associeert heavy metal immers met dingen als herrie en geschreeuw, gewelddadigheid, slechte kledingsmaak, alcohol, duistere en deprimerende teksten, satanisme zelfs. En hoe immuun metalfans ook willen overkomen voor deze vooroordelen, in hun hart moet dit pijn doen.

De zwaarste kritiek die heavy metal treft, is dat het zou aanzetten tot (zelf)haat en geweld. Nadat twee Amerikaanse tieners in Nevada in 1985 een gezamenlijke zelfmoordpoging deden, sleepten de ouders de metalband Judas Priest zelfs voor de rechter. Het nummer Better By You, Better Than Me zou de jongens tot hun daad hebben gebracht. De band werd vrijgesproken, maar in 1999 trof Marilyn Manson (links) hetzelfde verwijt toen twee metalheads dertien medeleerlingen van de Columbine High School doodschoten. Het zou me niets verbazen als veel metalartiesten sindsdien voor de zekerheid een jurist over hun schouder laten meekijken tijdens het songschrijven.

En dan is er nog het headbangen: het heftig op de beat op en neer bewegen van het hoofd, onmisbaar voor de ware beleving. Headbangen blijkt niet goed te zijn voor de gezondheid. Het kan leiden tot ernstige aandoeningen, variërend van een whiplash tot rugklachten en zelfs beroertes. Sommige artiesten kunnen ervan meepraten, zoals Evanescence-gitarist Terry Balsamo (herseninfarct, 2005), Moloko-zangeres Roisin Murphy (oogletsel, 2007) en Megadeth-frontman Dave Mustaine (klachten aan nek en wervelkolom, 2011). Zanger-bassist Tom Araya van Slayer kreeg door het headbangen zoveel last dat hij in 2009 een zware rugoperatie moest ondergaan.

Toen ik de voorgaande zin opschreef, dacht ik een mooi bruggetje naar het begin van deze blogpost te hebben. Maar het tegendeel gebeurde: ik begon juist te twijfelen aan de waarde van het medische onderzoek. Want ik vroeg me af of metalman Araya tijdens zijn operatie wel echt baat zou hebben gehad bij The Beatles, ABBA en Chopin. Veel te soft toch? Een tegengedachte drong zich op: misschien werkt het metalgenre wel andersom. Met zijn onmenselijke volume, tempo, grafzang en kleding is het misschien juist bedoeld om pijn en angst te verstérken in plaats van te verminderen. Als een soort shocktherapie om de gewone, dagelijkse pijn van verveling en zinledigheid dragelijker te maken. Deze hypothese zou het Erasmus MC ook eens grondig moeten onderzoeken.