Marvin Gaye

Het mooiste instrumentale tussenstuk

Een paar weken geleden passeerden op Goeie Nummers verschillende popnummers met bijzondere middle eights. Toen ging het over tussenstukken met zang – de meest voorkomende soort in de popmuziek – vandaag over hun instrumentale tegenhangers. Liedjes waarin de gezongen coupletten en refreinen worden afgewisseld met een gedeelte waarin de artiest van het gebaande pad afwijkt, met vaak een solo-instrument zoals gitaar of saxofoon in de hoofdrol.

Het instrumentale tussenstuk is vaak een waar kunststukje, meer nog dan de gezongen variant. Opvallende akkoordenreeksen, modulaties, tempowisselingen soms zelfs. Het verrassingseffect is groter – alsof je in de bus zit en de chauffeur opeens besluit van de vaste route af te wijken: een omweg met als doel de passagiers iets moois of uitzonderlijks te laten zien. En jij, overgeleverd aan de muziek zoals aan de chauffeur van de snelbus, moet gewoon mee.

(meer…)

Het mooiste tussenstuk

Sommige muziekjournalisten noemen het de ‘middle eight’, acht maten in een popliedje die afwijken van de coupletten en refreinen, meestal na het tweede refrein. Ikzelf gebruik door gewenning altijd het minder elegante woord ‘tussenstuk’. Een vaak aangehaald voorbeeld is het stukje in We Can Work It Out (Beatles) dat begint met ‘life is very short and there’s no time’ (op 0.43) of het complexe middengedeelte van Good Vibrations (Beach Boys) dat eindigt met een langgerekt ‘aaaaahhhhh’.

Het tussenstuk is een element in popsongs dat mij steeds dierbaarder wordt, waarschijnlijk omdat het ook steeds schaarser wordt. Wie naar de huidige hitparade luistert, kan er lang en vergeefs naar zoeken. Maar ook in recent werk uit de alternatieve pophoek – ik noem een Big Thief, een Arcade Fire of een Beach House – tref je het kleinood nauwelijks nog aan. Zou het kunnen dat het tussenstuk op weg is naar de uitgang?

(meer…)

Albumverjaardag – ‘What’s Going On’ van Marvin Gaye

Wat is er nog niet gezegd of geschreven over What’s Going On van Marvin Gaye? Het album is gekarakteriseerd als een politiek statement voor een hele generatie Afro-Amerikanen. Als een artistieke bevrijding voor popartiesten. Als een zwarte versie van Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band. Dat allemaal en nog veel meer. En vandaag wordt de soulklassieker 44 – even oud als zijn schepper uiteindelijk zou worden.

Al voor verschijning wekte What’s Going On sterke reacties op. Allereerst bij Motown-baas Berry Gordy, die weigerde de gelijknamige single uit te brengen. Hij zou hebben gezegd dat het het slechtste nummer was dat hij ooit gehoord had. Marvin zette echter door. Hij was klaar met de vrolijke liefdesliedjes. Hij wilde een muzikaal antwoord formuleren op de toestand waarin Amerika verkeerde. Uiteindelijk gaf Gordy zich gewonnen. En toen de plaat uitkwam, gold dat evenzeer voor recensenten, publiek en collega-muzikanten.

De 44e verjaardag is een ideale aanleiding om het album weer eens uit de kast te pakken. En als je dat doet, zijn de reacties van de eerste luisteraars goed te begrijpen. De muzikale rijkdom is ongekend: jazz, klassiek, zelfs opera voegen zich naadloos in blues, gospel, latin. Naast de gebruikelijke bas, drums, piano en gitaren hoor je fluit, xylofoon, percussie, strijkers, blazers, brede meerstemmige zanglijnen. Lang aangehouden akkoorden die vanaf het beginpunt opstijgen en uitwaaieren om ergens achter in het heelal te verdwijnen. En dat alles bijeengehouden door subtiele grooves en Marvins soepele tenor.

Pièce de résistance is natuurlijk de titeltrack. In de laatste editie van De Zwarte Lijst, de Top 2000 van Radio 6, staat ‘What’s Going On’ niet voor niets fier bovenaan. De boodschap van het lied is later, na Marvins gewelddadige dood, in verband gebracht met de getroubleerde verhouding tussen de zanger en zijn vader (‘Father, father, we don’t need to escalate’), maar ook zonder die kennis treft dit universele pleidooi voor naastenliefde je recht in het hart.

Het nummer onttrekt zich eigenlijk aan elke analyse. Toen Questlove, drummer en bandleider van The Roots, onlangs de oorspronkelijke opnames in de studio spoor voor spoor te horen kreeg, bleek de ritme-track heel anders opgebouwd dan hij altijd had gedacht. Hij kon het haast niet bevatten. Het had in zijn oren al die tijd heel anders geklonken dan het op de studiotape stond, veel ruimtelijker en dieper. Het kenmerk van echt grootse muziek, denk ik: je hoort niet wat je hoort – de klanken en de woorden betoveren je, zodat je het in je hoofd nog mooier maakt dan het al is.

Wat je muziekverzameling over jou zegt

‘Toon mij uw boekenkast en ik vertel u wie u bent’, zo luidt een bekend gezegde. Voor mij geldt dat evenzeer voor het platen- of cd-rek. Bij nieuwe kennissen snuffel ik graag zogenaamd achteloos in hun muziekcollectie, onder meer om daaruit iets over karakter van de eigenaren te kunnen afleiden.

Maar de link tussen platenkast en karakter wordt onduidelijker nu Spotify, mp3’tjes of andere digitale muziekformaten de tastbare producten steeds meer gaan vervangen. Cd’s, net als boeken, verdwijnen in rap tempo uit onze huiskamers. En iemand tussen neus en lippen door vragen om zijn playlists van de afgelopen weken even aan je te tonen, dat zie ik mezelf niet zo gauw doen.

De nieuwe website Muziekklik.nl koppelt persoonlijkheid en muzieksmaak op een heel hedendaagse manier aan elkaar. Op deze (dating)site kunnen mensen elkaar vinden op basis van gedeelde muzikale voorkeuren. Voor die aanpak lijkt me veel te zeggen. Op z’n minst vermijd je zo het soort ontgoocheling waarmee de hoofdpersoon in I Said No van Gruppo Sportivo te maken krijgt: zijn nieuwe verkering ziet de copycats Jack Jersey en Long Tall Ernie aan voor de originelen Elvis Presley en Jerry Lee Lewis. Wat een afknapper!

Het verband tussen karakter en muzieksmaak heeft overigens ook de belangstelling van wetenschappers. Je popsmaak zou vooral bepaald worden door die van je moeder, de belangrijkste opvoeder in de eerste levensjaren. Ik vind die theorie allesbehalve overtuigend en vooral ook buitengewoon onhandig. Want als dat waar is, zou je op muziekklik.nl de platenbak van je (aanstaande schoon)moeder dus vooraf al in de relatie moeten betrekken! Dat gaat hem niet worden.

Karakter en muziek zijn ook op een meer overtuigende manier te matchen. Op de site van NPO Radio 6 kun je tot 19 maart stemmen op je favoriete soul-, funk-, blues- en jazznummers van de Zwarte Lijst, de ‘zwarte’ variant op de Top 2000 van Radio 3. Maar je vindt er ook een bijzondere Stemwijzer. Een beetje zoals we die al kennen uit de politiek, maar dan anders. Na het maken van een paar confronterende keuzes (Ben jij Vinyl of Mp3, Herfst of Lente, Hond of Kat, Koffie of Thee, enzovoort), kom je niet uit bij een politieke partij maar bij de Zwarte-Lijstartiest die schuilgaat in het Diepst van Jouw Eigen Ziel.

Het mooie van deze Stemwijzer is dat hij door louter deskundigen in de muziek en de psychologie moet zijn gemaakt, want na het invullen bleek ik Marvin Gaye te zijn!!! Dan laat je dus zien dat je het begrepen hebt. Ik zou zeggen: check out die Zwarte Lijst Stemwijzer – tenminste als je ook wilt weten wie je bent.

Muziek als alimentatie – ‘Here, My Dear’ van Marvin Gaye

Voorlopig even geen guilty pleasures in Goeie Nummers, maar een eerlijk verhaal, openhartig en zonder schaamte. Dat geldt zeker ook voor ‘Here My Dear’, een album met een wel heel bijzondere ontstaansgeschiedenis.

Wat was het geval? Soulzanger Marvin Gaye (1939-1984) stond van het begin van de jaren ’60 onder contract bij het bekende Motown-label van Berry Gordy. In 1963 trouwde hij met Anna Gordy (1922-2014), de zus van zijn baas. Het tumultueuze huwelijk strandde definitief in 1975. Na veel juridisch gesteggel werd overeengekomen dat Marvin nog één album voor Motown zou maken, waarvan de opbrengst voor een groot deel naar Anna zou gaan.

Het dubbelalbum, met de uitdagende titel Here, My Dear, riep bij verschijning in 1978 gemengde reacties op. Niet zo gek ook. Na zo’n voorgeschiedenis van ruzie en bittere compromissen verwachtte niemand een top-werkstuk. Waarom zou Gaye zijn best doen voor zo’n alimentatie-plaat, waarvan de opbrengsten vooral zijn ex en ex-zwager ten goede kwamen?

Inmiddels kunnen we met wat meer afstand luisteren. En dan blijkt Here, My Dear een ongewoon sterk break-upalbum. Fleetwood Mac maakte Rumours, John Martyn Grace and Danger, Bob Dylan Blood On The Tracks, Richard & Linda Thompson Shoot Out The Lights – stuk voor stuk intense platen waarbij het bloed en de tranen van stukgelopen huwelijken bijna uit de groeven lopen. Maar nergens gaat het er zo onverbloemd aan toe als op Here My Dear.

Aan de songtitels ‘When did you stop loving me, when did I stop loving you’, ‘Anger’ and ‘I Met A Little Girl’ en ‘You Can Leave, But It’s Gonna Cost You’ kun je dat al aflezen. We hadden in die tijd nog geen reality-tv, anders zou men Here, My Dear reality-muziek hebben genoemd. Anna Gordy was in eerste instantie niet blij met al die openhartigheid en overwoog zelfs een rechtszaak. Het duurde een tijd voor ze – net als rest van de muziekwereld, trouwens – de klasse van het album kon inzien. Haar ex bleek uiteindelijk toch een monument voor hun huwelijk te hebben opgericht.

Want al die openhartige bekentenissen, (zelf)verwijten en klachten worden verklankt in Gaye’s onnavolgbare stijl, met zijn meerstemmige achtergrondzang, geavanceerde akkoordenwisselingen en soepele grooves. De getroebleerde zanger gaf alles wat hij had. Want Marvin Gaye had niet alleen een van de mooiste stemmen uit de popgeschiedenis, hij was ook een rasartiest die gewoon geen slechte plaat kon afleveren.

Take Me To The River – Al Green

Klik eerst op de muzieklink – lees dan verder.

Het begint tamelijk rustig. Een steady beat van bas, gitaar en drums, wat toetsen en strijkers. Daaroverheen een gesproken intro: Al Green draagt het lied op aan ene Junior Parker, een recent overleden familielid van de zanger. Hij sluit de inleiding af met ‘We’d like to carry on in his name’. En dan begint het.

‘I don’t know why I love you like I do / After all the changes you put me through / You stole my money and my cigarettes / And I haven’t seen hide nor hair of you yet.’ De zanger beleeft zijn liefde als een kwelling, maar de problemen volgen het prozaïsche stramien van veel bluesnummers. In de overgang naar het refrein blijkt de pijn echter dieper te zitten. Klaaglijk klinkt het: ‘I wanna know / Won’t you tell me / Am I in love to stay?’

De zanger rekt die laatste vertwijfelde vraag tot het maximale op, het akkoord blijft tergend lang hangen. Als het refrein dan eindelijk komt, voelt dat als een oplossing: ‘Take me to the river / Wash me in the water / Won’t you cleanse my soul / Put my feet on the ground.’ De begeleiders blazen het vuurtje onder dit brouwsel perfect aan. De bas pompt door, maar laat ruimte voor het vraag- en antwoordspel van de zanger en de vette blazersriff die alles bijeenhoudt. De muziek houdt ondertussen steeds iets in, de spanning blijft.

Waar gaat het over? De symboliek komt uit de Bijbel, uit de kerk. De onderdompeling in de rivier, als bij Johannes de Doper, is de verlossing van zonden. Zijn het de zonden van het vlees, waarvoor Green hier verlossing vraagt? Het zou kunnen, maar de rituele wassing lijkt tegelijk veel op een sexual healing, zoals bij zijn collega Marvin Gaye. Luister naar het tussenstuk: ‘Hold me, love me, please me, tease me / Till I can’t, till I can’t take no more’. Liefde als marteling en bevrijding tegelijk.

Het bijzondere is: het nummer duwt tot het eind toe steeds tegen de allerlaatste oplossing aan. In het laatste, repeterende refrein gaat Green over op zijn bekende falset, met hoge gekwelde kreten. De zanger zit dicht bij de volledige overgave, maar de ultieme climax blijft alsmaar uit. Gekmakend. Kippenvel.

Ten tijde van ‘Take Me To The River’, in 1974, was Al Green (1946) uitgegroeid tot popster en sexsymbool. Maar hij worstelde met deze rol, trok zich terug uit de muziekbusiness en werd dominee. Pas in de jaren ’90 verzoende hij zich geleidelijk met zijn wereldse verleden en speelde hij het nummer weer live. We zien dan een iets andere Green. Nog steeds stijlvol en soulful, maar minder gekweld. Alles wijst erop dat het wereldse en het hogere voor hem nu wél verenigbaar zijn. In 2009 verschijnt zijn autobiografie. Getiteld Take Me To The River.